Na današnji dan / 10. septembar

Događaji na današnji dan

1509. – Oko 10.000 ljudi (po procjeni) je poginulo u Istanbulu zbog jakog zemljotresa koji je postao poznat kao mali Sudnji dan.

1526. – Turski sultan Sulejman Veličanstveni je, poslije pobjede nad Mađarima na Mohačkom polju, ušao u nebranjeni Budim.

1721. – Švedska i Rusija su mirom u Nistadu u Finskoj okončale Veliki sjeverni rat, započet 1700, u kojem je ruski car Petar Veliki potukao Šveđane i dobio izlaz na Baltičko more. Rusiji je pripala teritorija od Finskog do Riškog zaliva i gradovi Riga, Revel i Narva.

1813. – U Ratu iz 1812. američke snage predvođene Oliverom Hazardom Perijem su porazili Britance kod jezera Iri, kod današnjeg Put in Beja.

1823. – Simón Bolívar proglašen je predsjednikom Perua.

1878. – U Derventi je osnovana prva direkcija bosanskohercegovačkih željeznica, pod nazivom “Direkcija carskih i kraljevskih bosanskih željeznica”.

1898. – Italijanski anarhist Louis Luccheni izveo je u Ženevi atentat na austrijsku caricu Elizabetu.

1906. – Izašao je prvi broj humorističko-satiričnog lista „Šabačka čivija“. List je izlazio do 1909.

1919. – Austrija i Saveznici su potpisali mir iz Sen Žermena, kojim je Austrija priznala nezavisnost Poljske, Mađarske, Čehoslovačke i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

1939. – Kanada je objavila rat Njemačkoj. Kanadske jedinice su se u Drugom svjetskom ratu borile u sastavu britanske armije.

1941. – U Oslu su, nakon brojnih štrajkova, njemačke okupacione snage uvele vanredno stanje.

1942. – U Podgori kraj Makarske formiran Mornarički vod, prva pomorska jedinica jugoslavenskih partizana.

1942. – Kraljevsko ratno vazduhoplovstvo je u Drugom svjetskom ratu napalo Diseldorf sa 476 aviona, koji su izbacili 100.000 bombi na taj njemački grad.

1943. – Poslije kapitulacije Italije u Drugom svjetskom ratu, Nijemci su okupirali Rim i stavili pod protektorat Vatikan.

1944. – Povlačenje njemačkih snaga s ostrva Mljeta u Drugom svjetskom ratu.

1945. – Vidkun Kvisling, šef marionetske norveške vlade (1942—45) proglašen je krivim za izdaju i osuđen na smrt zbog saradnje sa nacističkom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu.

1955. – U južnoitalijanskoj pokrajini Kalabriji sprovedena je velika policijska akcija protiv organizovanog kriminala.

1962. – U Londonu se 15 članica Komonvelta izjasnilo protiv pristupanja Velike Britanije Evropskoj ekonomskoj zajednici (EEZ).

1963. – U Francuskoj je 48-godišnji advokat i lijevi liberal, Fransoa Miteran objavio kandidaturu za predsjedničke izbore koji će se održati 19. septembra.

1967. – Građani Gibraltara odbacili su na referendumu pripajanje Gibraltara Španiji i opredijelili se da ostanu pod britanskom upravom.

1974. – Na osnovu sporazuma postignutog u Alžiru, Portugal je priznala nezavisnost Gvineje Bisao pod vodstvom predsjednika Luisa Kabrala.

1976. – Na visini od 10.000 m iznad Vrbovca sudarili su se avioni DC-9 firme Ineks Adrija i Trajdent Britiš Ervejza. Poginulo je svih 162 putnika i 14 članova posade.

1976. – Otmica aviona koju je izvela grupa hrvatskih independista na čelu sa Zvonkom Bušićem.

1981. – Slika „Gernika“ Pabla Pikasa vraćena je u Španiju. Naslikana 1937, poslije nacističkog bombardovanja baskijskog mjesta Gernika u Španskom građanskom ratu, „Gernika“ je od 1939. bila u Njujorku. Prema Pikasovom zavjetu, slika nije mogla biti vraćena dok se u Španiji ponovo ne uspostavi demokratska država.

1989. – Mađarska je otvorila granicu prema Zapadu i dopustila odlazak oko 7.000 izbjeglica iz Istočne Njemačke u Zapadnu Njemačku. Taj masovni egzodus doveo je do pada Berlinskog zida.

1991. – U Zagrebu je utemeljen Hrvatski olimpijski odbor (HOO).

1994. – Papa Jovan Pavle II stigao je u Hrvatsku, u prvu posjetu poglavara rimokatoličke crkve regionu bivše Jugoslavije. Papa se založio za mir na Balkanu.

1994. – Počeo šahovski turnir u Tilburgu, Holandija.

1995. – Tokom vazdušne operacije protiv Republike Srpske, NATO je, sa američkog broda „Normandija“ u Jadranskom moru, krstarećim raketama „tomahavk“ počeo da gađa protivvazdušne položaje u okolini Banje Luke.

2000. – U sukobima pristalica različitih političkih opcija tokom lokalnih izbora u Makedoniji ranjeno je nekoliko desetina ljudi. Napetost između Albanaca i Makedonaca eskalirala je u proljeće 2001. u sukobe koji su zemlju doveli na ivicu građanskog rata.

2001. – Savet bezbjednosti UN ukinuo je ambargo na prodaju oružja SR Jugoslaviji. Embargo je uveden 31. marta 1998. zbog, kako je obrazloženo, nasilja koji režim Slobodana Miloševića sprovodi na Kosovu.

2002. – Švajcarska je posle referenduma, postala članica Ujedinjene nacije.

2003. – Švedska ministrica vanjskih poslova Anna Lindh izbodena je nožem u trgovačkom centru u Stockholmu i umire dan kasnije.

Rođeni na današnji dan

1487. – Rođen Julije III, rimski papa.

1714. – Rođen Niccolo Jommelli, italijanski kompozitor.

1751. – Rođen Bartolomeo Campagnoli, italijanski violinist, kompozitor i dirigent.

1794. – Rođen François Benoist, francsuki kompozitor.

1839. – Rođen Čarls Sanders Pers, američki filozof i logičar.

1855. – Rođen Robert Koldevaj, nemački arheolog.

1880. – Rođen Patrijarh srpski Varnava (svetovno Petar Rosić), 40. patrijarh Srpske pravoslavne crkve, od 1930. do 1937. godine.

1885. – Rođena Dora Pejačević, hrvatska kompozitorica.

1886. – Rođena H.D. (rođena kao Hilda Doolittle), američka pjesnikinja, spisateljica romana i memoara.

1890. – Rođena Elsa Schiaparelli, italijansko-francuska modna kreatorica.

1890. – Rođen Franc Verfel, austrijski pisac.

1892. – Rođen Artur Kompton, američki fizičar.

1917. – Rođen Miguel Serrano, čileanski političar i književnik.

1927. – Rođena Ima Sumak, peruanska pevačica.

1934. – Rođen Dejan Čavić, srpski glumac, prevodilac, režiser.

1938. – Rođen Karl Lagerfeld, njemački modni kreator.

1945. – Rođen José Feliciano, portorikanski muzičar, pjevač i tekstopisac.

1952. – Rođen Bruno Giacomelli, italijanski vozač trka.

1953. – Rođena Ejmi Irving (engl. Amy Irving), američka glumica.

1959. – Rođen Branko Vidaković, srpski glumac.

1960. – Rođen Alison Bechdel, američka autorka stipova.

1960. – Rođen Kolin Endru Fert (engl. Colin Andrew Firth), engleski filmski, televizijski i pozorišni glumac.

1964. – Rođen Jegor Letov, ruski pjevač.

1968. – Rođen Guy Ritchie, britanski režiser i Madonnin suprug.

1974. – Rođen Mirko Filipović, poznatiji kao Cro Cop, hrvatski bokser, kickbokser, K-1 borac, te borac mješovitih borilačkih vještina.

1974. – Rođen Ben Wallace, američki košarkaš.

1974. – Rođen Havi Moreno, španski fudbaler.

1976. – Rođen Gustavo Kirten (port. Gustavo Kuerten), brazilski teniser.

1983. – Rođen Žeremi Tulalan, francuski fudbalski reprezentativac.

1988. – Rođen Antoni Obam, gabonski tekvondoista.

1992. – Rođen Muhamed Bešić, bosanskohercegovački fudbaler.

Umrli na današnji dan

210. p. n. e. – Umro Ćin Ši Huang (kineski: 秦始皇, Qín Shǐ huáng), prvi kineski car.

685. – Umro Konstantin IV, vizantijski car.

954. – Umro Luj IV, francuski kralj.

1167. – Umrla Matilda od Engleske, carica Svetog rimskog carstva i vojvotkinja Normandije.

1382. – Umro Ludovik I. Anžuvinac, hrvatsko-ugarski kralj.

1732. – Umro Jacques d’Allonville, francuski astronom.

1797. – Umrla Mary Wollstonecraft, engleska književnica irskog porijekla i borac za prava žena.

1806. – Umro Johann Christoph Adelung, njemački gramatičar i filolog.

1833. – Umro Števan Sijarto, slovenski pjesnik i učitelj u Mađarskoj.

1898. – Ubijena Elizabeta, austrijska carica i mađarska kraljica.

1948. – Umro Ferdinand I od Bugarske, knez i kralj Bugarske.

1983. – Umro Felix Bloch, američki fizičar.

1986. – Umro Ivan Krajačić, hrvatski političar.

2011. – Umro Cliff Robertson, američki glumac.

Sveci pravoslavne crkve na današnji dan

– Prepodobni Mojsije Murin.

– Srepodobni Sava Pskovski.

– Sabor svih bogougodnika Pečerskih