Prije 801 godinu krunisan je prvi srpski kralj, Stefan Prvovjenčani
Srbija je za vrijeme njegove vladavine stekla dve velike tekovine: postala je kraljevina i dobila je samostalnu crkvenu organizaciju
Stefan Nemanjić, nazvan Prvovjenčani, bio je sin velikog župana Stefana Nemanje. Imao je starijeg brata Vukana, vladara Zete, i mlađeg Rastka, potonjeg Svetog Savu, osnivača autonomne Srpske arhiepiskopije.
Dva braka
Na Državnom saboru kod Petrove crkve u Rasu 1196. godine Stefan Nemanja se odrekao prijestola u korist sina Stefana. Ovo nasljeđivanje krune preko reda izazvalo je desetogodišnji građanski rat. Sukob je okončan 1205. uz posredovanje mlađeg brata Save, kada su Stefan i Vukan potpisali sporazum po kom Stefan postaje veliki župan, a Vukan knez „jugozapadne Srbije“.
Stefan Prvovjenčani bio je u braku sa Evdokijom, sinovicom vizantijskog cara. Ali kad su krstaši osvojili Carigrad, Stefanu je taj brak prestao da bude politički važan, pa je Evdokiju otjerao – zbog navodne šuge. Oženio se drugi put Anom Dandolo, unukom mletačkog dužda koji je bio strateg napada na Carigrad.
Kada je njegovoj državi zaprijetila opasnost od saveza katoličkih vojski Latinskog carstva i Ugarske, Stefan Nemanjić obratio se za podršku papi i zamolio ga da ga kruniše za kralja. Jedan specijalan papin izaslanik, koji je preko Splita došao u Srbiju, donio je krunu za Stefana i krunisao ga 1217. njome. Bio je to njegov veliki uspjeh. Srbija je tako stekla pun suverenitet.
Ali takav politički zaokret nije bio dobro primljen u zemlji, u kojoj je pravoslavlje već bilo čvrsto ukorijenjeno. Istoričar Vladimir Ćorović piše: „Protiv Stevana se naročito diže njegov brat Sava, dotadašnji mu vjerni saradnik, glavni predstavnik pravoslavlja. Sava nije htio da izaziva borbe u zemlji, nego je napustio Studenicu u Srbiji i otišao u Svetu goru.“
Ubrzo su se, međutim, političke i vojne okolnosti promijenile, i Stefan Nemanjić opet se okrenuo staroj vjeri. Miri se s bratom Savom, koji se, da bi osigurao poziciju pravoslavlja, prihvata organizovanja srpske crkve. Lično putuje u Nikeju, gdje je od cara i patrijarha izdejstvovao dozvolu da uspostavi autokefalnu, odnosno samostalnu srpsku crkvu. U Srbiju se vratio sa svetom relikvijom – djelom desnice Svetog Jovana Krstitelja, kojom su se posvećivali vizantijski carevi za vrijeme krunisanja. U Žiči je 1221. njome prvo blagoslovio Stefana Nemanjića, a onda mu je na glavu stavio kraljevsku krunu, dar nikejskog cara. Kao prvokrunisani među Nemanjićima, naziva se Prvovenčani.
Žitije Svetog Simeona
Imao je četiri sina, među njima buduće kraljeve Radoslava, Vladislava i Uroša I, zatim Predislava, budućeg srpskog arhiepiskopa Savu II, i kćerku Komninu, dok pojedini izvori navode da je imao još jednu kćerku pod imenom Renijera. Opisao je život svoga oca u „Žitiju svetog Simeona“. U izvorima datum smrti kralja Stefana Prvovenčanog je različit: navodi se 24. septembar 1223, zatim 1224. i 1228.
